Co oznacza status nosiciela?

Aby móc lepiej zrozumieć czym jest nosicielstwo mutacji w aspekcie genetycznym, przybliżmy sobie kilka informacji związanych z naszymi genami. Każdy z nas w momencie zapłodnienia otrzymał dwa zestawy materiału genetycznego. Jeden zestaw od matki, drugi od ojca. W wyniku podziałów komórkowych powstaliśmy my, a w każdej naszej komórce obecne są te same dwie kopie materiału genetycznego czyli DNA.

W genetyce nosicielem nazywa się osobę, która w jednej z dwóch kopii swojego genu posiada wariant – alell, który jest związany z jakąś chorobą, ale osoba posiadająca jeden taki allel nie wykazuje żadnych objawów tej choroby. Co oznacza, że jedna poprawnie działająca kopia genu często wystarczy do pełnienia swojej funkcji bez większych problemów medycznych.

Istnieje natomiast grupa chorób jednogenowych (np. mukowiscydoza, anemia sierpowata), która manifestuje się w przypadku posiadania dwóch uszkodzonych kopii tego samego genu – mutacji biallelicznej – na obu allelach. Osoba dotknięta chorobą musi odziedziczyć obie kopie uszkodzonego genu od rodziców, którzy byli nosicielami. Prawdopodobieństwo poczęcia chorego dziecka w przypadku gdy oboje rodziców są nosicielami tej samej mutacji wynosi 25% w każdej ciąży.

Wraz z odkryciem genu CFTR w roku 1989 mukowiscydoza stała się jednym z pierwszych schorzeń poddanych genetycznym badaniom przesiewowym. Gen CFTR bierze udział w produkcji potu, płynów trawiennych i śluzu. Mukowiscydoza jest jedną z chorób jednogenowych, które manifestują się przy obecności dwóch kopii uszkodzonego genu. Gdy CFTR nie działa prawidłowo, wydzieliny, które zwykle są rzadkie, stają się gęste co prowadzi do trudności w oddychaniu i odkrztuszaniu. Chorobę diagnozuje się za pomocą testu potowego i badań genetycznych. Mukowiscydoza jest najczęściej występującą chorobą genetyczną. Szacuje się, że wśród populacji europejskiej występuje z częstością 1 na 2500-3500 urodzeń, a nosicielem jest 1 na 25 osób.

Ponieważ nosiciele są zazwyczaj zdrowi i nie mają historii rodzinnej sugerujące występowanie tej choroby, większość par nie zdaje sobie sprawy z ryzyka reprodukcyjnego. Osoby planujące założenie rodziny mogą skorzystać z tych testów, aby ocenić swoje ryzyko reprodukcyjne i zrozumieć potencjalne zagrożenia dla zdrowia potomstwa. Wczesne wykrycie nosicielstwa mutacji daje możliwość podjęcia odpowiednich kroków, takich jak konsultacja genetyczna, testy prenatalne lub innych opcji, aby zminimalizować ryzyko wystąpienia choroby u potomstwa.

Wyniki badań genetycznych mogą dostarczyć przyszłym rodzicom informacji na temat ich ryzyka reprodukcyjnego i pomóc im w podejmowaniu świadomych decyzji.

Źródła:

1. Cannon, Jeffrey, Eva Van Steijvoort, Pascal Borry, and Davit Chokoshvili. ‘How Does Carrier Status for Recessive Disorders Influence Reproductive Decisions? A Systematic Review of the Literature’. Expert Review of Molecular Diagnostics 19, no. 12 (2 December 2019): 1117–29. https://doi.org/10.1080/14737159.2020.1690456.
2. Chau, Jeffrey Fong Ting, Mullin Ho Chung Yu, Martin Man Chun Chui, Cyrus Chun Wing Yeung, Aaron Wing Cheung Kwok, Xuehan Zhuang, Ryan Lee, et al. ‘Comprehensive Analysis of Recessive Carrier Status Using Exome and Genome Sequencing Data in 1543 Southern Chinese’. Npj Genomic Medicine 7, no. 1 (21 March 2022): 1–9. https://doi.org/10.1038/s41525-022-00287-z.
3. Curti, Maira Ladeia R., Patrícia Jacob, Maria Carolina Borges, Marcelo Macedo Rogero, and Sandra Roberta G. Ferreira. ‘Studies of Gene Variants Related to Inflammation, Oxidative Stress, Dyslipidemia, and Obesity: Implications for a Nutrigenetic Approach’. Journal of Obesity 2011 (23 May 2011): e497401. https://doi.org/10.1155/2011/497401.
4. Genome.gov. ‘Carrier’, 14 September 2022. https://www.genome.gov/genetics-glossary/Carrier.
5. Ioannou, Liane, Belinda J. McClaren, John Massie, Sharon Lewis, Sylvia A. Metcalfe, Laura Forrest, and Martin B. Delatycki. ‘Population-Based Carrier Screening for Cystic Fibrosis: A Systematic Review of 23 Years of Research’. Genetics in Medicine: Official Journal of the American College of Medical Genetics 16, no. 3 (March 2014): 207–16. https://doi.org/10.1038/gim.2013.125.
6. Riordan, J. R., J. M. Rommens, B. Kerem, N. Alon, R. Rozmahel, Z. Grzelczak, J. Zielenski, S. Lok, N. Plavsic, and J. L. Chou. ‘Identification of the Cystic Fibrosis Gene: Cloning and Characterization of Complementary DNA’. Science (New York, N.Y.) 245, no. 4922 (8 September 1989): 1066–73. https://doi.org/10.1126/science.2475911.
7. https://unsplash.com/photos/IE8KfewAp-w