Rak jelita grubego: 5 kroków do zmniejszenia ryzyka zachorowania

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) rak jelita grubego, znany również jako rak okrężnicy i odbytnicy, jest trzecim najczęstszym nowotworem na świecie, stanowiącym około 10% wszystkich przypadków nowotworów i drugą najczęstszą przyczyną zgonów spowodowanych nowotworami na świecie.

Badania wykazują, że mężczyźni są bardziej narażeni na ten typ raka niż kobiety, a ryzyko znacznie wzrasta po 50. roku życia. Rocznie zapada na niego w Polsce około 18 tys. osób. 

Objawy raka jelita grubego

W początkowej fazie rak jelita grubego nie powoduje żadnych objawów lub są one łagodne. Najczęstrze objawy to naprzemienne występowanie zaparć i biegunek, krwawienie z odbytnicy, obecność krwi w stolcu, a także wzdęcia, skurcze i bóle brzucha. Takie objawy mogą być związane też z mniej poważnymi problemami, takimi jak hemoroidy czy choroba Leśniowskiego-Crohna. Jednak jeśli występują przez dłuższy czas, warto wykonać badania, aby w porę zdiagnozować problem.

W bardziej zaawansowanych stadiach tego nowotworu mogą pojawić się objawy dotyczące nie tylko przewodu pokarmowego, ale reszty organizmu. Późne objawy wiążą się z postępującą utratą masy ciała, brakiem apetytu, nudnościami, wymiotami, ale także z ogólnym osłabieniem i zmęczeniem. Pojawienie się tych objawów, wymaga jak najszybszej wizyty u lekarza. Wczesna diagnoza i rozpoczęcie leczenia mogą znacząco zwiększyć szanse na powrót do zdrowia.

Lekarze zalecają profilaktyczne badania przesiewowe osobom bez objawów choroby, ponieważ wczesna diagnoza znacząco zwiększa szanse na skuteczne leczenie. Wykonanie badania zaleca się po 50. roku życia, jednak w przypadku chorób wysokiego ryzyka, takich jak cukrzyca czy choroba Leśniowskiego-Crohna, lekarz może zlecić badanie jeszcze wcześniej. Testy DNA mogą pomóc w wykryciu mutacji genowych, które zwiększają ryzyko wystąpienia raka jelita grubego.

W Polsce w ramach programów profilaktycznych NFZ wykonuje się kolonoskopię u osób w wieku 50–65 lat lub 40–49 lat, jeśli u najbliższych krewnych rozpoznano nowotwór jelita grubego.

Profilaktyka raka jelita grubego

Dzięki profilaktyce i właściwym nawykom można znacznie zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka jelita grubego. To kilka prostych kroków w życiu codziennym, które mogą zapobiec wystąpieniu wielu poważnych chorób.

Krok 1 – Nie zapominaj o ruchu

Badania pokazują, że ryzyko raka jelita grubego zmniejsza się o 25–50% przy regularnych ćwiczeniach w porównaniu z brakiem aktywności fizycznej lub okazjonalną aktywnością. Wystarczy wybrać praktycznie dowolny rodzaj ruchu, czy to spacer, jazda na rowerze, praca w ogrodzie czy jakkolwiek inna aktywność fizyczna.

Krok 2 – Kontroluj swoją wagę

Zaraz po paleniu, nadwaga i otyłość są największymi czynnikami ryzyka nowotworów. Udowodniono, że są one powiązane z co najmniej 11 różnymi typami nowotworów. U mężczyzn z nadwagą ryzyko zachorowania na raka jelita grubego jest nawet o 50% wyższe niż u mężczyzn z prawidłową wagą. W przypadku kobiet ryzyko to jest wyższe o około 20%.

Krok 3 – Dbaj o swoją dietę

Według Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem ryzyko zachorowania na nowotwór rośnie wraz z ilością spożywanego czerwonego mięsa. Dieta powinna być bogata w wapń, witaminę D oraz różnego rodzaju owoce i warzywa. Nie jest konieczne całkowite wykluczenie mięsa, zaleca się jednak jego znaczne ograniczenie.

Krok 4 –  Uważaj na alkohol i palenie

Udowodniono, że palenie jest główną przyczyną co najmniej 14 rodzajów nowotworów, w tym raka jelita grubego. Ponadto wpływa również na rozwój innych poważnych chorób. Regularne spożywanie alkoholu (2-3 drinki dziennie) zwiększa ryzyko raka okrężnicy i odbytnicy o 20% w porównaniu do osób niespożywających alkoholu. W przypadku spożycia więcej niż 3 napojów alkoholowych dziennie ryzyko to wzrasta nawet o 40%.

Krok 5 – Nie bój się wizyt kontrolnych

Podstawą skutecznego leczenia jest trafna diagnoza. Na podstawie informacji dotyczących krwawień, rodzaju bólu, czasu utrzymywania się dolegliwości, nawyków żywieniowych i trybu życia, lekarz ustala plan badań. Zwykle składa się on z badania palpacyjnego odbytu oraz badania endoskopowego za pomocą rektoskopu, podczas którego można w razie potrzeby pobrać wycinki do badania histopatologicznego. Za pomocą rektoskopii można wykryć obecność polipów i nowotworów odbytnicy. Rak rozwija się z polipów w ciągu 5-10 lat, dlatego najlepszą profilaktyką jest ich usunięcie.

Ryzyko rozwoju raka jelita grubego wzrasta z wiekiem, dlatego każda osoba po ukończeniu 50. roku życia powinna wykonać profilaktyczne badanie kolonoskopowe. Jeżeli wynik badania jest negatywny i nie ma obciążenia rodzinnego, wystarczy powtórzyć kolonoskopię po 10 latach.

Artykuł przygotował MUDr. Ivan Sedlák, PhD., MPH 
Chirurg, proktolog centrum medycznego DoktorPRO

Informacje i statystyki
Anticancer Fund: www.anticancerfund.org 
European Society for Medical Oncology: www.esmo.org
Mayo Clinic: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/colon-cancer/symptoms-causes/syc-20353669
Narodowy Fundusz Zdrowia: https://www.nfz.gov.pl
World Health Organization: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/colorectal-cancer?gclid=CjwKCAiA_OetBhAtEiwAPTeQZ-XBD1N_3YOd5AVkJXQPI192nQpx4_z7rZTgkoaBi0uf6dG0326JgxoCLQMQAvD_BwE