Odyseja genetyczna – od Quasimodo i człowieka słonia do wiedzy o neurofibromatozie.

Neurofibromatoza, inaczej nerwiakowłókniakowatość, jest prawdopodobnie najbardziej znaną chorobą nerwowo-skórną.  Większość z nas kojarzy Quasimodo ze słynnej powieści „Dzwonnik z Notre Dame” oraz “Człowieka słonia” z filmu Davida Lyncha obrazującego losy Josepha Merricka. To dwa z wielu dobrze znanych przykładów, które ukształtowały popularne i często błędne przekonania związane z neurofibromatozą. Dopiero w 1882 roku Frederick Daniel von Recklinghausen rozszyfrował podłoże genetyczne tej choroby i zapoczątkował dalsze badania by lepiej ją zrozumieć. 

Neurofibromatoza jest chorobą dziedziczną. Jej objawy są zróżnicowane, zaczynając od niegroźnych zmian skórnych po nowotwory złośliwe. W zależności od zmutowanego genu i objawów klinicznych wyróżnia się 2 główne typy tej choroby: neurofibromatoza typu 1 (NF1) i neurofibromatoza typu 2 (NF2).

Nawet połowa chorych z NF1 nie ma obciążenia rodzinnego tą chorobą.

Neurofibromatozę typu 1, podobnie jak neurofibromatozę typu 2, dziedziczy się w sposób autosomalny dominujący, co oznacza, że do rozwoju choroby wystarczy obecność mutacji w jednej z dwóch wersji danego genu. Jeśli jedno z rodziców cierpi na tę chorobę, ryzyko, że jego dziecko również na nią zachoruje, wynosi 50%. Neurofibromatoza typu 1 jest najczęstszym rodzajem neurofibromatozy spowodowanej mutacją w genie NF1 kodującym białko neurofibrominę. Gen NF1 znajdujący się na chromosomie 17 jest jednym z najdłuższych genów w ludzkim genomie, co prawdopodobnie powoduje częstsze pojawianie się nowych, spontanicznych mutacji jeszcze przed poczęciem w komórce jajowej lub w plemniku. Oznacza to, że choroba może rozwinąć się także u osób, u których w rodzinie nie wystąpił wcześniej przypadek neufibromatozy. 

Neurofibromatoza typu 2 jest znacznie rzadszą postacią nerwiakowłókniakowatości spowodowaną mutacją w genie NF2 zlokalizowanym na chromosomie 22, który jest odpowiedzialny za produkcję białka o nazwie merlina. Podobnie jak w przypadku NF1, chorzy mają 50% szans przekazania zaburzenia potomkom, a pozostałe 50% przypadków wiąże się z nowo powstałymi mutacjami.

Objawy kliniczne

Najczęstszym objawem neurofibromatozy typu 1 są liczne nowotwory układu nerwowego i skóry oraz zmiany w postaci plam na skórze o zabarwieniu kawy z mlekiem. Takie nieprawidłowości pigmentacji skóry często występują już przy urodzeniu lub we wczesnych latach życia dziecka, a w dzieciństwie mają tendencję do zwiększania się pod względem rozmiaru i liczby. Oprócz już wymienionych objawów, można zaobserwować także skoliozę, podwyższone ciśnienie krwi oraz obecność guza nerwu wzrokowego.

Mimo że w NF1 nowotwory częściej występują na powierzchni ciała i w tkankach nerwowych, neurofibromatoza typu 2 charakteryzuje się przede wszystkim guzami na nerwach, które wpływają na słuch i równowagę. Przy tym rodzaju choroby mogą wystąpić szumy w uszach, zaburzenia równowagi, bóle głowy i napady padaczkowe. Guzy nerwów słuchowych mogą powodować stopniową utratę słuchu. Objawy kliniczne pojawiają się na ogół w późnym okresie dojrzewania i wczesnej dorosłości. Są rzadszą postacią z gorszym rokowaniem niż NF1.

Dlaczego warto znać tę predyspozycję?

Neurofibromatoza jest chorobą wyłącznie genetyczną, co oznacza, że czynniki środowiskowe i styl życia nie wpływają na jej rozwój. Znajomość predyspozycji do rozwoju tej choroby jest kluczowa z poniższych powodów:

1. Ryzyko dla potomstwa – znajomość predyspozycji genetycznych pozwala ocenić ryzyko przekazania tej choroby swoim dzieciom. 

2. Profilaktyka – znajomość genetycznych predyspozycji do neurofibromatozy może być ważna nawet dla osób, które nie miały historii tej choroby w rodzinie. Jak wcześniej wspomniano, często pojawia się też spontanicznie. Wiedza o posiadaniu danej mutacji umożliwia lekarzom wcześniejsze rozpoznanie objawów i rozpoczęcie monitorowania stanu zdrowia. Chociaż tego rodzaju choroby nie da się całkowicie wyleczyć, odpowiednie leczenie może złagodzić objawy i poprawić jakość życia pacjenta.

Nowa predyspozycja jest już dostępna w analizie

Wynik wraz z innymi informacjami dotyczącymi neurofibromatozy jest teraz dostępny bezpłatnie dla wszystkich naszych klientów na ich koncie. Dostęp do tej predyspozycji uzyskają także wszyscy przyszli klienci, którzy kupią test DNA Complex lub test DNA Health albo rozszerzą swoje wyniki o kategorię Onkologia. 

Źródła:

• Ruggieri, M., Praticò, A. D., Caltabiano, R., & Polizzi, A. (2018). Early history of the different forms of neurofibromatosis from ancient Egypt to the British Empire and beyond: first descriptions, medical curiosities, misconceptions, landmarks, and the persons behind the syndromes. American Journal of Medical Genetics Part A, 176(3), 515-550.
• Morse R. P. (1999). Neurofibromatosis type 1. Archives of neurology, 56(3), 364–365. https://doi.org/10.1001/archneur.56.3.364
• Farschtschi, S., Mautner, V. F., McLean, A. C. L., Schulz, A., Friedrich, R. E., & Rosahl, S. K. (2020). The Neurofibromatoses. Deutsches Arzteblatt international, 117(20), 354–360. https://doi.org/10.3238/arztebl.2020.0354
• Friedman, J. M. (1993). Neurofibromatosis 1 synonyms: NF1, von recklinghausen disease, von recklinghausen’s neurofibromatosis. GeneReviews®. University of Washington, Seattle, 2021.
• Kresak, J. L., & Walsh, M. (2016). Neurofibromatosis: A Review of NF1, NF2, and Schwannomatosis. Journal of pediatric genetics, 5(2), 98–104. https://doi.org/10.1055/s-0036-1579766
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK1201/
• Sałamacha, M., Koseła H., Falkowski S., Cybulska-Stopa, B., Nowecki Z., Rutkowski, P. (2011). Zespół von Recklinghausena (Neurofibromatoza typu 1) – najczęstszy uwarunkowany genetycznie zespół prowadzący do powstawania mięsaków tkanek miękkich. Nowotwory, Journal of Oncology, 61(1), 33-51.